Vademecum rynku pracy > Przedsiębiorstwa społeczne jako pracodawcy > Jak się pracuje w podmiotach ekonomii społecznej?
Jak pracuje się w podmiotach ekonomii społecznej?
Ekonomia społeczna to określenie, które w pełni oddaje istotę działania podmiotów wpisujących się w ten rodzaj działalności. Ekonomia kojarzy się z rynkiem, gospodarką, konkurencją i działalnością ukierunkowaną na osiągnięcie celu. Tak właśnie jest w przypadku podmiotów ekonomii społecznej (określanych często w formie skróconej jako PES). To są podmioty działające na rynku, konkurujące z innymi podmiotami, podporządkowane rygorom rządzącym gospodarką i nastawione na osiągnięcie zysku.
Być może w tym miejscu zadają sobie Państwo pytanie dotyczące celowości wprowadzenia dodatkowego określenia „ekonomia społeczna”, skoro tak naprawdę istota działania PES jest zbieżna z istotą działania wszystkich innych podmiotów gospodarczych.
Podstawowa różnica między zwykłą działalnością gospodarczą a ekonomią społeczną zaczyna się bowiem na etapie dysponowania zyskiem. Każda firma obecna na rynku dąży do wypracowania zysku, tj. osiągnięcia nadwyżki przychodów nad kosztami. Taki zarobek firmy, która nie jest PES, może być dowolnie wykorzystany i decyzje w tym zakresie podejmuje najczęściej właściciel (np. w firmach jednoosobowych), zarząd, rada nadzorcza, walne zgromadzenie itp. Mogą to być środki przeznaczone np. na potrzeby właściciela, na dodatkowe wynagrodzenia, na rozwój firmy, na oszczędności itp. W przypadku podmiotów ekonomii społecznej sprawa wygląda zupełnie inaczej. Zysk wypracowany w trakcie działalności rynkowej może być przeznaczony tylko na z góry określony cel społeczny. Każdy PES powstaje w powiązaniu z pewnym celem społecznym, a prowadzenie działalności gospodarczej i osiąganie zysku jest tylko sposobem na realizację tego celu.
Zdarza się, że ekonomia społeczna rozumiana jest jako szczególny rodzaj ekonomii i z tego powodu traktowana mniej poważnie. Wiadomo przecież, że rynek ma swoją logikę i rządzi się prawami, których nie można zmienić żadnymi ustawami. Wprowadzenie rozbudowanych specjalnych regulacji powoduje, że mamy do czynienia z działalnością sterowaną, a nie rynkową. W tym sensie społeczna miała być np. ekonomia w krajach demokracji ludowej. Tymczasem ekonomia społeczna nie łączy się z ingerencją w działalność rynkową, a jedynie łączy taką działalność z określonym celem społecznym.
Warto jednak zauważyć, że są specjalne rozwiązania prawne, które wspierają tworzenie i funkcjonowanie PES. W tym zakresie zarówno Unia Europejska, jak i rząd i samorząd pomagają realizować konkretne cele społeczne. Jednak w istotny sposób nie wpływa to na konkurencyjność produktów, które trafiają na rynek.
cechy pracy lub współpracy
Praca lub współpraca z podmiotami ekonomii społecznej ma pewne charakterystyczne cechy:
Oczekiwania wobec pracowników i współpracowników
Dla zapewnienia w miarę pełnej informacji o pracy w PES przedstawiamy również oczekiwania, jakie podmioty ekonomii społecznej stawiają swoim pracownikom i współpracownikom.
Jak wynika z istotnych cech podmiotów ekonomii społecznej, u źródeł ich powoływania zawsze leży określony cel społeczny. To dążenie do jego realizacji sprawia, że określona grupa osób decyduje się na wejście na rynek, prowadzenie działalności gospodarczej, zarabianie i osiąganie zysku. W skrócie można powiedzieć: chcemy coś zrobić, nie mamy na to pieniędzy, nie chcemy czekać aż ktoś nam te pieniądze da (np. jako sponsor lub w formie dotacji) i dlatego sami chcemy je zarobić. Z takiego sposobu myślenia jednoznacznie wynika, że do zespołu możemy przyjąć tylko takie osoby, które ułatwią nam osiągnięcie zysku – czyli osoby dysponujące odpowiednią wiedzą i doświadczeniem.
Trzeba również odnieść się do istoty działalności gospodarczej. Towar wyprodukowany w przedsiębiorstwie ekonomii społecznej lub usługa oferowana przez taki podmiot trafia na rynek. Klienci weryfikują atrakcyjność oferty, w tym jakość. Osoba, która chce kupić świeże i dobre pierogi, nie interesuje się tym, na co zostanie przeznaczony zysk z ich sprzedaży. Porówna ofertę ze swoimi oczekiwaniami i propozycjami konkurencji. To wszystko powoduje, że dla osiągnięcia celu społecznego konieczne jest przygotowanie równie atrakcyjnej oferty, jak dla osiągnięcia celu biznesowego przez każdą inną firmę. Ta okoliczność również wymaga, by działalnością gospodarczą w PES zajmowali się fachowcy – osoby z dużą wiedzą fachową i wieloletnim doświadczeniem.
Prowadzenie działalności gospodarczej zawsze jest powiązane z ryzykiem niepowodzenia. Realizacja celów społecznych to również często źródło sytuacji trudnych, niesprawiedliwych ocen, niewymiernych efektów itp. Ekonomia społeczna łączy te dwa rodzaje aktywności i w sposób naturalny wszystkie potencjalne zagrożenia. Dlatego przystąpienie do utrzymania aktywności zawodowej właśnie w ramach PES wymaga szczególnego zapału. Tylko on pozwoli pokonywać kolejne bariery i niepowodzenia. Warto jednak pamiętać, że również sukcesy w ekonomii społecznej mają wymiar podwójny. Radość z sukcesu rynkowego i finansowego jest wzmacniana tą, która płynie z możliwości realizacji pewnych działań zmieniających jakość życia swojego i/lub innych osób. Dla tej satysfakcji warto pokonywać kolejne przeszkody.
Ekonomia społeczna to podporządkowanie działań rynkowych celom społecznym. Tak jak w przypadku współpracy z organizacją pozarządową, skuteczna współpraca z PES nie jest możliwa bez pełnej akceptacji celu, który był podstawą powołania danego podmiotu. Wszystko, co jest związane z działalnością PES, jest ukierunkowane na ten cel. Cały zespół powinien dążyć do jego realizacji.
Jeżeli nie byli Państwo przy tworzeniu podmiotu, to warto dokładnie poznać jego cele przed podjęciem rozmów o współpracy. Jeżeli zaś mają Państwo szanse uczestniczyć w tworzeniu nowego podmiotu, to powinni Państwo wpływać na sformułowanie tego celu w taki sposób, by zapewnić jego akceptację przez wszystkich założycieli. To jeden z czynników ułatwiających osiągnięcie sukcesu i zapewnienie trwałości podejmowanym działaniom.
Mamy nadzieję, że przedstawione przez nas informacje o pracy w podmiotach ekonomii społecznej uznają Państwo za interesujące, a charakter tej pracy za zgodny z Państwa oczekiwaniami. Wydaje się, że szczególnie dla osób dojrzałych jest to bardzo ciekawa propozycja utrzymania aktywności zawodowej. W kolejnych częściach tego rozdziału Vademecum rynku pracy przybliżymy Państwu różne rodzaje podmiotów ekonomii społecznych.
Funkcjonowanie PES na rynku
Zysk tylko na cel społeczny
Działalność gospodarcza sposobem na realizację celu społecznego
Wsparcie dla PES
Zapraszamy do kolejnych rozdziałów na temat podmiotów ekonomii społecznej: