Vademecum rynku pracy > Praca w organizacjach pozarządowych > Co to są organizacje pozarządowe?
Co to są organizacje pozarządowe?
Charakterystyczną cechą organizacji pozarządowych jest to, że nie działają dla zysku. To różni je od wszystkich podmiotów komercyjnych, które sprzedają swoje produkty i usługi z nastawieniem na zarobek.
Jako przykład możemy wskazać organizację dodatkowych zajęć z matematyki dla młodzieży szkolnej. Firma (podmiot komercyjny) kalkuluje koszty i dodaje do nich swój zysk. W ten sposób jest określana cena, usługa sprzedawana, a osiągnięty zysk może być przeznaczony na dowolny cel, w tym na rozwój firmy, lub podzielony między jej właścicieli. Punktem wyjścia do przygotowania takiej oferty jest rozeznanie rynku, z którego wynika, że potencjalni klienci są zainteresowani zakupem takiej usługi. W przypadku organizacji pozarządowej punktem wyjścia jest stwierdzenie, że młodzież potrzebuje dodatkowych zajęć z matematyki (np. dla osiągnięcia lepszych wyników podczas egzaminów maturalnych, dostania się na atrakcyjne kierunki studiów). Może się zdarzyć, że młodzi ludzie i ich rodzice nie dostrzegają potrzeby udziału uczniów w dodatkowych zajęciach i trzeba im najpierw pokazać, co zmieni się w ich życiu, jeżeli zechcą skorzystać z oferty organizacji pozarządowej. Czy NGO zawsze oferuje takie zajęcia bezpłatnie? Nie. Organizacje też ponoszą koszty, np. wynajęcia sali, zakupu materiałów, wynagrodzenia prowadzących zajęcia itp. Jeżeli organizacja pozyska te środki, np. od lokalnego samorządu, w ramach projektów unijnych lub od sponsorów, to może oferować zajęcia bezpłatne. Może się jednak zdarzyć, że oferta organizacji pozarządowej jest sprzedawana odbiorcom. W ramach tzw. odpłatnej działalności pożytku publicznego cena jest zawsze kalkulowana na poziomie kosztów lub nawet poniżej tych kosztów. Organizacja nie osiąga zysku. Niektóre organizacje prowadzą również działalność gospodarczą. W takim wypadku może zostać wypracowany zysk, ale jego przeznaczenie zawsze dotyczy realizacji celów statutowych organizacji. Zysk nie może być przeznaczony na dowolny cel i nie może być podzielony między członków lub pracowników organizacji.
Tak więc ta sama usługa w postaci dodatkowych zajęć z matematyki ma inną genezę i inny cel jej realizacji w przypadku podmiotu komercyjnego i organizacji pozarządowej.
W grupie podmiotów, które nie są nastawione na osiąganie zysku, cechą charakterystyczną organizacji pozarządowych jest niezależność w stosunku do władz publicznych (na tym polega istota określenia „POZARZĄDOWA”). To oznacza, że jeżeli dodatkowe lekcje matematyki oferuje szkoła lub miejska biblioteka, które nie działają dla zysku, ale są powołane i prowadzone przez lokalne władze, to również nie mamy do czynienia z ofertą organizacji pozarządowych.
Z powyższego wynika, że organizacje pozarządowe wypełniają pewną lukę. Działają między państwem a rynkiem i dlatego mówi się o nich, że stanowią tzw. trzeci sektor (nie prywatny i nie państwowy).
W systemie prawnym funkcjonuje specjalna ustawa, ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która zawiera zarówno definicję organizacji pozarządowej, jak i określa rodzaje tych organizacji. Lista jest długa, ale mianem organizacji pozarządowych najczęściej obejmuje się fundacje i stowarzyszenia. Tak właśnie rozumiemy pojęcie NGO w Vademecum.
Zasady powoływania i działania fundacji i stowarzyszeń są istotnie różne i warto zapoznać się z opisami najważniejszych cech tych organizacji, by świadomie podejmować decyzje o współpracy.
FUNDACJE
Fundacja zawsze jest ustanawiana przez fundatora lub fundatorów (osoby fizyczne lub prawne), którzy przed notariuszem składają właściwe oświadczenie woli i przekazują określony majątek na realizację wskazanych celów.
Fundator określa cele fundacji i sposoby ich realizacji, zasady działania (np. powoływanie i funkcjonowanie zarządu, organy kontroli itp.) oraz przeznacza na działalność określony majątek. Nie ma wskazanego minimalnego funduszu założycielskiego (w przypadku fundacji prowadzących działalność gospodarczą minimalna wartość majątku wynosi 1000 zł). Każda fundacja jest wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego.
Każda fundacja podlega kontroli zewnętrznej jednego z ministerstw (właściwy resort wybierany jest w powiązaniu z głównym celem działania organizacji).
Jeżeli będą Państwo rozważać nawiązanie współpracy z fundacją, to warto zorientować się, kto ją ustanowił i jakie cele realizuje. Te fundacje, które zostały powołane przez osoby prawne, w tym np. banki i duże korporacje, prawdopodobnie mają spory własny majątek i ich działanie w większym stopniu jest dostosowane do stylu działania fundatora. Współpraca z taką fundacją może być bardziej stabilna i dotyczyć wykorzystania tylko wiedzy specjalistycznej, bo aspekty administracyjne i pozyskiwanie funduszy pozostają w takich organizacjach poza obszarem zaangażowania ekspertów.
Jeżeli jednak planują Państwo dołączyć do zespołu małej fundacji, który ma duży zapał i chęć rozwiązywania kolejnych problemów, ale brakuje mu funduszy i stałych struktur, to powinni Państwo liczyć się z tym, że taka współpraca będzie niekończącą się okazją do wykazywania się kreatywnością. Prawdopodobnie otrzymają Państwo liczne i różnorodne zadania, będą się Państwo uczyć od innych członków zespołu i przekazywać im swoją wiedzę. Czasami współpraca będzie wpisywana w tryby projektów, będzie opłacana i ściśle podporządkowana wymaganiom stawianym przez sponsora/grantodawcę, a czasami będzie to luźna współpraca, o charakterze wolontariatu, i wymagająca włączenia się w starania o pozyskanie do realizacji kolejnych projektów. Taka praca też sprawia olbrzymią satysfakcję, szczególnie osobom, które traktują ją jako zajęcie dodatkowe. Rozwija, pozwala poznawać nowych ludzi, zdobywać nowe umiejętności i rozwiązywać ważne problemy społeczne. Daje bardzo duże poczucie przydatności, co w przypadku osób dojrzałych jest trudne do przecenienia.
STOWARZYSZENIA
Stowarzyszenie to organizacja członkowska, która skupia grupę osób mających wspólny cel. Oczywiście grupa znajomych może działać na rzecz realizacji określonego celu również jako grupa nieformalna lub jako tzw. stowarzyszenie zwykłe. Jednak niniejsze Vademecum ma na celu przybliżenie możliwości utrzymania aktywności zawodowej m.in. poprzez nawiązanie współpracy z organizacjami pozarządowymi. Z tej perspektywy będzie nas interesować przede wszystkim stowarzyszenie zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym, bo to takie stowarzyszenia prowadzą bardziej rozbudowaną działalność i mogą oferować atrakcyjne formy współpracy.
Stowarzyszenie zarejestrowane w KRS zostaje powołane przez minimum 7 osób, które stają się jego członkami. Każde stowarzyszenie jest dobrowolne i trwałe, co oznacza, że nawet jeśli wszyscy członkowie–założyciele zrezygnują z członkostwa, to stowarzyszenie będzie nadal działać pod warunkiem, że nadal będzie miało minimum 7 członków. Z powyższego wynika, że stowarzyszenia powinny być zainteresowane pozyskiwaniem nowych członków i przystąpienie do stowarzyszenia może być ważne dla możliwości współpracy.
Majątkiem (bez wymiaru finansowego) stowarzyszenia są jego członkowie i na etapie rejestracji nie jest wymagane wniesienie żadnego innego majątku. Członkowie zobowiązują się płacić składki członkowskie.
Organem nadzoru jest dla stowarzyszenia starosta powiatu, na terenie którego mieści się siedziba stowarzyszenia.
Stowarzyszenia zarejestrowane w KRS mają takie same możliwości pozyskiwania środków finansowych na realizację celów statutowych jak fundacje. Realizują różne projekty, które wymagają zaangażowania dodatkowych specjalistów i ekspertów. W takim samym zakresie będą więc zainteresowane nawiązaniem współpracy z osobami, które mają odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Trwała współpraca ze stowarzyszeniem często łączy się z wstąpieniem do grona członków. Dlatego tak ważne jest, by podejmując współpracę, odpowiedzieć sobie nie tylko na pytania dotyczące atrakcyjności warunków zatrudnienia, ale również na pytanie, czy cele działania danej organizacji są ważne dla mnie i czy chcę poświęcić swój czas i energię na rozwiązywanie konkretnych problemów. Tylko przy jednoznacznie pozytywnej odpowiedzi na to pytanie możecie Państwo pomyśleć, że trzeci sektor to dla Państwa atrakcyjne miejsce na utrzymanie aktywności zawodowej.
Różnica między NGO a firmą
Motywacja i cel
III sektor
Fundacje i stowarzyszenia
Powoływanie fundacji
Kreatywna praca w małej fundacji
Powoływanie stowarzyszenia
Możliwości współpracy na rzecz wspólnego celu
Zapraszamy do kolejnych rozdziałów na temat organizacji pozarządowych: